Zadośćuczynienie

Zadośćuczynienie jest instytucję prawa cywilnego, umożliwiającą poszkodowanemu dochodzenie zapłaty odpowiednich sum pieniężnych tytułem rekompensaty za powstałą po jego stronie krzywdę. Przejawia się ona w postaci cierpień fizycznych, psychicznych, a także moralnych. Roszczenie poszkodowanego z tego tytułu pełni funkcję kompensacyjną, a orzeczona kwota pieniężna daje wyraz przybliżonego ekwiwalentu za poniesioną szkodę.

Pod pojęciem krzywdy rozumie się szkodę niematerialną, wyrządzoną w sposób bezprawny, niesprawiedliwy i niezasłużony. Najczęściej taka sytuacja wiąże się z odczuciem nieszczęścia, bólu, lęku i cierpienia. W wielu przypadkach stwarza dyskomfort psychiczny w postaci poczucia odrzucenia, niekiedy spowodowany pogorszeniem sytuacji rodzinnych i towarzyskich lub utratą zawodu .

Podstawą dla uznania roszczenia o zapłatę zadośćuczynienia jest przede wszystkim doznanie naruszenia dobra osobistego oraz odczucie krzywdy. Poszkodowany, który doświadczył uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia może domagać się zadośćuczynienia na zasadzie winy (art. 415 k.c.), zasadzie ryzyka (art. 436 k.c.) lub na zasadzie słuszności (art. 428 k.c.). Aby móc ubiegać się o odszkodowanie, muszą zostać spełnione następujące przesłanki: wina sprawcy, bezprawność działania, szkoda oraz związek przyczynowy. Ciężar dowodu spoczywa na poszkodowanym.

            Główne przesłanki przy określaniu wysokości zadośćuczynienia stanowią: stopień natężenia krzywdy (Uchwała Izby Cywilnej SN z dnia 8 grudnia 1973 r., III CZP 37/73), rodzaj naruszonego dobra, czas trwania cierpień, intensywność ujemnych doznań psychicznych i fizycznych, wiek poszkodowanego, trwałość skutków powodujących szkodę, ograniczenie lub niemożność wykonywania zawodu lub innych zajęć oraz  prognozy na przyszłość.

            Kwota zadośćuczynienia nie może być symboliczna, musi mieć charakter kompensacyjny, przez co musi przedstawiać wartość ekonomicznie odczuwalną. Przyznane odszkodowanie powinno przynieść poszkodowanemu równowagę emocjonalną, która została naruszona przez rozstrój zdrowia, spowodowany cierpieniem fizycznym i psychicznym (orzeczenie SA w Białymstoku z dnia 8 listopada 2012 r., I ACa 515/12).

Dochodząc roszczeń odszkodowawczych, warto zwrócić uwagę na orzecznictwo Sądu Najwyższego – „zadośćuczynienie musi mieć charakter indywidualny, kryterium aktualnych warunków i przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa może być stosowane jedynie pomocniczo” (orzeczenie SN z dnia 10 marca 2006 r., IV IV CSK 80/05). „Wysokość stopy życiowej społeczeństwa może rzutować na wysokość zadośćuczynienia za doznaną krzywdę jedynie uzupełniająco w aspekcie urzeczywistnienia zasady sprawiedliwości społecznej” (orzeczenie SN z dnia 14 stycznia 2011 r., I PK 145/10).