Egzekwowanie odszkodowania i zadośćuczynienia na gruncie procesu karnego

Jedną z fundamentalnych funkcji prawa karnego jest funkcja kompensacyjna, czyli stworzenie takich środków prawnych, które służyłyby naprawieniu szkód, jakich doznały ofiary przestępstw. Ustawodawca przewidział środek kompensacyjny w dwóch formach – odszkodowania i zadośćuczynienia,  które to uregulował w art. 46 k.k. Należy jednocześnie podkreślić, że odszkodowanie i zadośćuczynienie w świetle prawa stanowią dwie odrębne instytucje. Odszkodowanie to najprościej rzecz ujmując obowiązek naprawienia szkody majątkowej, a zadośćuczynienie stosowane jest w przypadku naprawy krzywdy o charakterze niemajątkowym (niematerialnym).

Podstawowym pytaniem, które możemy postawić, jest to, w jakich sytuacjach i okolicznościach możemy dochodzić swoich praw. Istotną przesłanką zastosowania art. 46 k.k. jest występowanie w chwili orzekania utrzymującej się szkody, rozumianej jako uszczerbek, utrata, czy też strata w dziedzinie dóbr prawnych. Na kanwie art. 46 § 1 k.k. orzeczenie środka kompensacyjnego jest fakultatywne, jednak sąd obligatoryjnie orzeka jego zastosowanie na wniosek pokrzywdzonego lub innej uprawnionej do tego osoby. W paragrafie drugim wyżej wspomnianego przepisu, ustawodawca zabezpieczył sytuację, w przypadku której występują trudności w orzeczeniu środka kompensacyjnego – wtedy sąd może orzec inny rodzaj środka – nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, bądź osób mu najbliższych, których sytuacja życiowa na skutek jego śmierci uległa znacznemu pogorszeniu. Jej maksymalna stawka wynosi 200 000 zł.  Ponadto warto zaznaczyć, że przepisy ustawy karnej nie wykluczają możliwości dochodzenia niezaspokojonych w procesie karnym roszczeń na gruncie procesu cywilnego, o czym stanowi paragraf trzeci art. 46 kodeksu karnego.

Podsumowując, ofiara przestępstwa może skutecznie ubiegać się o naprawienie szkody lub krzywdy, podążając dwiema niezależnymi od siebie drogami: prawa karnego i cywilnego.